Genç Kalmanın Sırrı: “Oksidatif Denge” ve Testosteron Arasındaki Büyük Bağ

Hepimizin duyduğu bir söz vardır: “Erkeklik hormonu = Testosteron.” Bu hormon sadece kaslarımızı güçlendirmekle kalmaz, enerjiden cinsel sağlığa kadar pek çok alanda önemli roller üstlenir. Ancak son yıllarda testosteron seviyelerinde genel bir düşüş olduğu gözlemleniyor. Peki bu düşüşün arkasında neler olabilir? İşte bu yazıda, oksidatif denge adı verilen bir kavramın bu meseleyle nasıl bağlantılı olabileceğini anlatacağım.

Aşağıdaki bilgiler, 2025 yılında Bilimsel Raporlar (Scientific Reports) dergisinde yayımlanan bir çalışmanın (Jiayi Liu, Chuanyu Ma, Yifu Leng, Jie Qin & Peng Zhang) popüler ve sade bir özeti niteliğindedir.

Oksidatif Denge Nedir?

Vücudumuz her an enerji üretirken serbest radikal denilen zararlı moleküller ortaya çıkarır. Bunlar, sağlıklı hücrelere zarar verme potansiyeline sahiptir. Neyse ki, vücudumuzda bu durumu dengeleyen antioksidan sistemler de var. İşte serbest radikaller (pro-oksidanlar) ve antioksidanlar arasındaki mücadele ne kadar iyi “denge”de tutulursa, o kadar sağlıklı kalırız. Bu denge iyi korunamadığında oluşan tabloya oksidatif stres diyoruz.

Oksidatif Denge Skoru (OBS) dediğimiz şey,

• Vitaminler, mineraller, lif gibi koruyucu (antioksidan) ögeler ile
• Sigara, fazla kilo, yüksek alkol, aşırı yağ tüketimi gibi oksidatif stresi tetikleyici (pro-oksidan) ögeleri
  bir araya getirerek bir puan oluşturuyor. Puan ne kadar yüksekse, vücutta antioksidanlar pro-oksidanlara baskın geliyor demektir.

Çalışmanın Temel Amacı

Araştırma ekibi, ABD’nin büyük çaplı sağlık ve beslenme araştırmalarından (NHANES 2011–2016) elde edilen verileri kullanarak şu soruya yanıt aramış:

“Oksidatif denge skoru (OBS) yüksek olan erkeklerde, testosteron eksikliği daha mı az görülüyor?”

Kimler Dahil Edilmiş?

• 20 yaş üstü, toplam 3276 yetişkin erkek.
• Sabah kan örnekleri alınarak testosteron seviyelerine bakılmış (300 ng/dL altı = eksik).
• Aynı zamanda bu erkeklerin diyet alışkanlıkları, vücut kitle indeksi, sigara, fiziksel aktivite (MET değerleri) vb. kayıt altına alınmış.

Böylece her katılımcıya bir OBS puanı hesaplanmış (yüksek OBS = daha çok antioksidan, daha az pro-oksidan).

Temel Sonuçlar

1. OBS Arttıkça, Testosteron Eksikliği Azalıyor
   OBS puanı yüksek bireylerde, düşük puanlı bireylere göre testosteron eksikliği daha az sıklıkla görülüyor.

2. Yaşam Tarzı Faktörleri Çok Önemli
   Fiziksel aktivite düzeyinin artması, kilo fazlalığının kontrol altında tutulması ve sigara gibi pro-oksidan alışkanlıklardan uzak durmak, testosteron seviyelerini korumak açısından kritik rol oynuyor.

3. Beslenmede Antioksidanlar
   Vitamin E, C ve B6 gibi vitaminler ile magnezyum, selenyum vb. minerallerin daha yüksek alımı da oksidatif dengeyi güçlendirebiliyor. Ancak çalışmada özellikle yaşam tarzı faktörlerinin etkisi biraz daha güçlü bulunmuş.

4. İleri Yaşa Dikkat
   Yaş aldıkça testosteron seviyesinde doğal düşüş gözlenirken, OBS puanı yüksek olan ileri yaş gruplarında bile düşüşün etkileri nispeten daha hafif kalabiliyor.

Mini Tablo: Öne Çıkan “İyi” ve “Kötü” Etkenler

Aşağıdaki tablo, oksidatif dengeye (dolayısıyla testosterona) olumlu ve olumsuz etkiler yaptığı düşünülen bazı faktörlerin basit bir özetidir:

Bu tabloya göre ‘iyi’ tarafa yaklaştıkça OBS puanı yükseliyor, ‘kötü’ tarafa kaydıkça OBS puanı düşüyor.

Örnek: Hareketin Gücü

Araştırma ekibinin kullandığı LASSO adı verilen istatistiksel yöntemle, fiziksel aktivitenin (MET değeri) testosteron eksikliği üzerinde en belirgin etkiye sahip faktörlerden biri olduğu vurgulanıyor. Yani düzenli spor yapıp, tempolu yürüyüşü alışkanlık edinmenin, testosteron seviyelerine olumlu yansıması muhtemel.

Peki Bize Ne Faydası Var?

1. Testosteron Düzeyini Korumak Kolaylaşabilir

   • Egzersiz yaparak, sigarayı azaltarak, vücut ağırlığınızı normal aralıkta tutarak oksidatif stresi azaltabilirsiniz.
   • Meyve-sebze ve tam tahıllardan zengin bir beslenmeyle antioksidan alımınızı destekleyebilirsiniz.

2. Daha İyi Enerji ve Genel Sağlık

   • OBS’yi yüksek tutmak sadece testosteron açısından değil, kalp-damar sağlığından metabolik hastalıklara kadar pek çok alanda koruyucu rol oynayabilir.

3. Yaşlılıkta Hormonal Denge

   • Yaş ilerledikçe testosteron seviyeleri düşse bile, sağlıklı bir yaşam tarzı bu düşüşün olumsuz etkilerini hafifletebilir.

4. Önleyici Yaklaşım

   • Henüz belirgin şikâyetleriniz yoksa bile, ileride yaşayabileceğiniz testosteron eksikliği riskini düşürmek için OBS’yi artıracak önlemleri hayata geçirebilirsiniz.